Vijf tips voor het gebruik van beeld in organisaties (ook als je niet kunt tekenen)

En daar was de eerste kritische vraag. ‘Waarom werken jullie met Gewoon aan de slag? ‘ vroeg een bezoeker van onze boekpresentatie. Onze klant had net een paar aardige woorden over ons gezegd. Dat hadden we ook gevraagd. “Mede doordat ze een poster met visuals presenteerden waarop we hun programma voor ons in één oogopslag konden […]

En daar was de eerste kritische vraag. ‘Waarom werken jullie met Gewoon aan de slag? ‘ vroeg een bezoeker van onze boekpresentatie. Onze klant had net een paar aardige woorden over ons gezegd. Dat hadden we ook gevraagd.

“Mede doordat ze een poster met visuals presenteerden waarop we hun programma voor ons in één oogopslag konden zien”, beantwoordde de klant.

Waarop wij direct wezen naar de -ook aanwezige- maker van onze visuals, Tyra van Mossevelde. En, eerlijk is eerlijk, ook wij tekenen er driftig op los, al is het niet zo mooi als Tyra. We bereiken blijkbaar ons doel: in één oogopslag de essentie overbrengen.

Op steeds meer plaatsten neemt beeld een belangrijke plek in. Iedere zichzelf respecterende krant of tijdschrift werkt met infographics. In organisaties staat in het standaard presentatie-format vermeld ‘plaats hier een relevante afbeelding’. Als je niet allang bent overgestapt naar het veel visuelere Prezi voor je presentaties.

Is het werken met beeld een hype? Misschien wel.

En niet helemaal onterecht. Beelden blijven nu eenmaal beter hangen. Ze nodigen uit om het geheel te zien, inclusief de onderlinge verbanden. Er is steeds meer onderzoek dat aantoont dat we in onze hersenen continu dit soort ‘plaatjes’ maken om logische verbanden te kunnen leggen.

Lees deze twee mission statements:

“Ons wereldwijde team bestaat uit autonome medewerkers die bedrijven, markten en mensen op een duurzame manier met elkaar verbinden” (TNT Post)
en
“Stand out from the crowd like a bright yellow umbrella on a rainy day” (The Metaphor Maven).

Kijk dan nu even de andere kant op en vertel de essentie van het mission statement van TNT en die van The Metaphor Maven.

Ja, een beeld zegt dus echt meer dan duizend woorden.

Dan moet je wel verder gaan dan het obligate plaatje bij je sheets.

Maak gebruik van plaatjes die ook echt een boodschap in zich hebben. Waar je als lezer een gevoel bij krijgt. Beelden die ’tot de verbeelding’ spreken en voorbij gaan aan clichés die het ene oog in en het andere uit gaan.

Dat wordt al een stuk lastiger. Op basis van onze ervaringen met het gebruik van beeld in organisatieverandering delen we vijf tips:

1.Start met de structuur

Het begin is het lastigst. Stel je hebt een gesprek over ‘het verder verstevigen van onze aanpak’. Om dat te vertalen naar een beeld, moet je eerst op zoek naar de betekenis van die woorden. Wat bedoel je eigenlijk met ‘verstevigen’? Of beter: ‘wat voor verstevigen is dat verstevigen?’.

Om bij dit voorbeeld te blijven, voor de een gaat ‘verstevigen van onze aanpak’ over het verstevigen van een pril beginnetje.

Voor een ander is het een verzameling van op zich al stevige elementen die beter op elkaar afgestemd moeten worden, meer een geheel moeten vormen door het fundament te verankeren. Stormbestendiger maken.

Waarschijnlijk beginnen zich in je gedachten al beelden te vormen wanneer je de structuur ontdekt: de kenmerkende elementen en de relaties daartussen.

De verschillende voorbeelden hebben verschillende structuren. En vragen van de teamleden iets anders.

2. Werk met schema’s / diagrammen

Om de essentie van een structuur weer te geven kun je ook beginnen met het maken van een ‘schema’. Daarmee bedoelen we niet het schoonmaakrooster, maar een snelle schematische afbeelding. Een diagram waarin je gewoon in tekst de belangrijkste elementen noemt en met lijnen, pijlen, groottes etc. de onderlinge relaties weergeeft.

Een mooi voorbeeld van een schema van het woord CONTAINER geeft George Lakoff. De essentiële elementen voor de structuur zijn dat er een binnenkant is, een buitenkant en een grens daartussen. De minimale vereisten voor een container. In een schema ziet dat er dan bijvoorbeeld zo uit:

3. Het hoeft niet mooi te zijn

Mijn zoon van vijf tekent uit zijn hoofd een kikker die beter lijkt dan de mijne.

Maar weet je, het maakt niet uit. Ik hoef geen kunstwerken te maken, alleen een beeld over te brengen. Dat geldt voor jou ook. Ik blijk met mijn tekenniveau van een vierjarige prima de essentie over te kunnen brengen. En daar gaat het om.

Gelukkig zijn er dan altijd mensen als Tyra (en vele anderen) om het echt mooi te maken als het verder gebruikt wordt dan alleen op een flip-over.

4. Gebruik tekst

Helaas zijn zelfs mijn verwoede pogingen om iets te tekenen niet altijd genoeg. Ik probeerde eens een paard te tekenen tijdens een strategiesessie die meer weg had van een misvormde kat dan een statig ros… En heb je wel eens geprobeerd een goudklompje te tekenen?

Je redding in dit soort situaties zijn letters. Of beter: woorden. Is het echt niet herkenbaar (genoeg)? Schrijf er dan gewoon bij wat het is. Het brein van de toeschouwer maakt er dan vanzelf toch nog een herkenbaar beeld van. Handig!

5. Begin ergens en ga oefenen

Net als je ooit hebt leren schrijven, kun je ook (beter) leren tekenen. Uiteindelijk, zo leren alle cursussen je, bestaat ook ieder beeld uit gewoon een aantal rechte en kromme lijnen. Kun je een lijn trekken, een driehoek, vierkant en rondje maken? Dan kun je alles tekenen.

Wat je daarbij wel moet doen, is goed leren kijken. Hoe ziet een paard er eigenlijk uit? Hoe is de verhouding tussen hoofd, romp en benen?

Gelukkig zijn er ook veel bruikbare bronnen met heel veel voorbeelden om mee te oefenen als je toch iets meer wilt leren. Boeken vol iconen die iemand anders al voor je bedacht heeft.

Een paar van die bronnen geven we hier prijs:

Boeken met voorbeelden:

Bikablo 1 & 2 van Neuland; boordevol voorbeelden, speciaal voor grafisch faciliteren

Gamestorming: veel voorbeelden voor leuke, creatieve manieren om met innovatie om te gaan. Van werkvormen om een container begrip af te brokkelen tot de essentie, tot aanpakken om groepen te laten reflecteren op hun handelen en het effect ervan.

On the back of the Napkin maar ook andere boeken van Dan Roam zoals Bla, bla, blah, Visueel Presenteren. Allemaal toppers die als vertrekpunt hebben: een paar simpele pennestreken maken een hoop meer duidelijk dan dikke rapporten met alleen tekst en cijfers.

Visual Meetings en Visual Teams

The Sketchnote handbook, al dan niet samen met toegang tot een online tutorial voor hoe je visuele aantekeningen maakt. Stap voor stap uitleg, iedereen kan dit!

Bedrijven / websites die je op weg kunnen helpen:

www.graphicsmadeeasy.co.uk : schrijf je in en krijg een aantal weken iedere week een opdracht in je mail om zelf te oefenen.

www.grove.com : een website vol voorbeelden en inspiratie, waar je zelfs standaard templates kunt kopen om met je eigen organisatie of team in te vullen.

Visual Thinking School – een geweldig initiatief van het Amsterdamse Xplane waarin designers en nitwits als wij bij elkaar komen om te oefenen met specifieke formats voor visual thinking.

Wordle.net – voor een snelle visuele weergave van de woorden op een website, in beleidsstukken etcetera. Hoe vaker het woord gebruikt wordt, hoe groter het in de Worlde wordt.

Mensen die het echt snappen (voor live tekenen, ondersteuning & betere uitwerkingen):

We gaan hier geen uitputtende lijst maken van mensen die goed kunnen ondersteunen in het maken van goede visuals of live tekenen bij bijeenkomsten. Onze twee favorieten willen we je echter niet onthouden:

‘Onze’ roemruchte Tyra van Mossevelde van Studio Mosgroen – gespecialiseerd in infographics en sketchnote. En bovendien de tekenaar van alle visuals in ons boek Veranderen 3.0, de animatie en meer.

‘De betekenaar‘ & zijn team van Doodle terms.